Jałta 1945 - Mocarstwa dzielą świat, „MÓWIĄ WIEKI” NR 2/2015

Jałta, krymski kurort, stała się symbolem losów Polski i Europy Środkowo-Wschodniej po 1945 roku. Tam od 4 do 11 lutego 1945 roku debatowali przywódcy Wielkiej Trójki – amerykański prezydent Franklin Delano Roosevelt, brytyjski premier Winston Churchill i sowiecki dyktator Józef Stalin. Ich spotkanie było milowym krokiem na drodze porządkowania świata po hekatombie II wojny światowej (choć ta jeszcze trwała). Polakom Jałta kojarzyła się jednoznacznie ze zdradą, choć w istocie podjęte wtedy decyzje były jedynie przypieczętowaniem ustaleń teherańskich, wypadkową faktów dokonanych, czyli przebiegu frontów, i wreszcie kompromisem między ideałem Karty Atlantyckiej a realiami.

Blok artykułów poświęconych konferencji jałtańskiej otwiera tekst prof. Włodzimierza Borodzieja pokazujący, że myślenie w kategoriach stref wpływów i równowagi sił od zawsze determinowało politykę mocarstw w Europie.

Kiedy 4 lutego 1945 roku Churchill, Roosvelt i Stalin usiedli do rozmów pałacu liwadyjskim, każdy z nich miał inne wyobrażenie o zależności między strefą wpływów, równowagą a pokojem. Dla Churchilla związek był oczywisty - "Bez równowagi nie ma pokoju, bez ograniczenia brak sprawiedliwości." Churchill myślał podobnie i w wyznaczaniu stref wpływów widział najlepszy instrument wymuszenia współpracy mocarstw. Dla Roosvelta strefy wpływów były pojęciem głęboko wstecznym, podobnie jak kolonie i inne europejskie wynalazki zamierzchłych czasów. O równowadze myślał w kategoriach globalnych. I to dobrym partnerem okazał się rozsądny, bystry rozmówca z Moskwy... - pisze prof. Borodziej.

Następnie autorzy, a wśród nich znany historyk z Rosji, definiują cele wojenne ZSRR i Stanów Zjednoczonych, których przywódcy rozdawali karty w Jałcie. Prof. Materski omawia, jak (bardzo źle) wyglądała sprawa polska w schyłkowym okresie wojny i dowodzi, że Polacy nie mogli liczyć na realną ochronę mocarstw zachodnich przed dominacją Stalina. A Jerzy Gruszczyński opisuje dzieje oddziału bajończyków, polskich ochotników walczących na froncie francuskim w latach 1914-1915. 

Źródło: Mówią Wieki